Bazen toplumlar kendi elleriyle yok ederler tarihlerini. Binlerce yıllık birikimin üzerine vefasızca bir sünger çekerler. Sahip olunanların geçmişten geleceğe gönderilmiş birer emanet ve kendilerinin birer emanetçi olduklarını unuturlar. İşte bu yüzden de günün ruhuyla kıyarlar mazi kokan eserlere. İşte bunlardan biridir hiç şüphesiz Hasankeyf. Suların altına gömdüğümüz kadim tarihimizin bir garip şahididir.
Hasankeyf’in Tarihçesi
Mezopotamya’nın münbit bölgelerinden birisi olan Hasankeyf, Batman ili içinde yer alan tarihi bir yerleşim yeridir. Öyle ki bu topraklarda binlerce yıllık kadim bir tarihin izleri mevcuttur. Arapça Hısn Keyfa (Kaya Hisarı) ismiyle bilinen bu belde, ilkçağdan beri nice medeniyete beşiklik yapmış bir şehirdir.
12 Bin yıllık bir mazisi olan Hasankeyf’te, yaklaşık 3000 yıllık büyüleyici bir antik kent bulunmaktadır. Dahası, antik kentin çevresindeki büyüklü küçüklü yaklaşık 6000 mağaranın varlığı, bölgeye doğal açıdan da eşsiz bir görsellik ve gizem katmıştır. İçinden Dicle Nehri geçen ve Mezopotamya’ya son derece hâkim bir konumda bulunan Hasankeyf, tarih boyunca nice toplumların hayallerini süslemiştir.
Hasankeyf’in Önemi
Milattan sonra özellikle Bizans ve Sasaniler arasında el değiştiren Hasankeyf’e, 4.yy’da Bizans tarafından güçlü bir kale yapılmıştır. Sonrasında 638 yılında Hz. Ömer Dönemi’nde Müslümanlar tarafından fethedilen Hasankeyf’e, adeta İslâmiyet’in mührü gibi nice camiler yapılmıştır.
Sonrasında Emevi, Abbasi, Hamdani, Mervani, Artuklu, Eyyubi ve Osmanlılar’ın hüküm sürdüğü Hasankeyf, hem Artuklular’a 130 yılı aşkın bir süreyle başkentlik yapmış hem de bu dönemden itibaren Mezopotamya’nın en önemli ticaret merkezlerinden birisi olmuştur.
Hasankeyf’teki Tarihi Eserler
Adeta bir açık hava müzesi olan ve her karışı tarih kokan Hasankeyf’te, burada hüküm sürmüş her medeniyetten kalma önemli eserler vardır. Öyle ki Eyyubiler döneminden kalma büyük kale, Ulu Cami, Büyük ve Küçük Saraylar, Koç Camii, Sultan Süleyman Camii, El-Rızk Camii, kaya mezarları, gizli geçitler, Ortaçağ’a ait 3 üniversite kalıntısı, kiliseler ve su kemerleri gibi onlarca eser vardır.
Dahası, Anadolu’nun en eski yerleşim yerleri arasında sayılan Hasankeyf’in altında da çok fazla tarihi eser bulunduğu düşünülmektedir. Zira burada binlerce yıldır medeniyetlerin biri yıkılmış, o yıkıntının üzerine bir yenisi kurulmuş ve böylece binlerce yıllık bir kültürel arkeolojik katman oluşmuştur.
Hasankeyf Yok Oluyor
İşte bizim isyan ettiğimiz nokta bu. Zira bu eşsiz tarih cenneti, Gap kapsamında Ilısu Baraj Gölü’nün yapımı için sulara gömülüyor. Sırf bir baraj yapmak uğruna emsalsiz bir birikim kendi ellerimizle yok ediliyor. Tarih boğuluyor o suların altında. İnsanlığın binlerce yıllık mirası yok oluyor. “Acaba yok muydu bu işin başka bir yolu?” diyoruz çaresizce. Değil bir baraj, bin baraj yapılsa bir Hasankeyf eder mi?